Menu

Przerzuty nowotworowe do kości, nacieczenie kości - opracowanie dla lekarzy

Przerzuty nowotworowe do kości - wstęp

Bóle spowodowane uszkodzeniem kości w przebiegu choroby nowotworowej mogą pochodzić z naciekania tkanki kostnej przez rosnący nowotwór lub być spowodowane zniszczeniem kości wywołanym przez przerzuty. Przyczyny te stanowią około 85% przypadków dolegliwości bólowych w zaawansowanej chorobie nowotworowej.

Podstawą do wdrożenia badań kości są umiejscowione bóle kości, a także podwyższenie poziomu fosfatazy zasadowej i/lub kwaśnej (rak prostaty) w surowicy krwi. Pomocne są również badania markerów nowotworowych, takich jak PSA w raku prostaty i CA 15.3 w raku piersi.

Do podstawowych badań należą zdjęcia radiologiczne i scyntygrafia kości. W przypadku badań radiologicznych do rozpoznania przerzutu do kości upoważnia rozpoznanie zniszczenia struktury beleczkowatej kości w 50%. Należy pamiętać, że badanie to może nie wykryć ognisk o średnicy mniejszej niż 1 cm.

Czulszym, ale mniej swoistym badaniem jest scyntygrafia kości. Za pomocą tego badania można wykryć ogniska przerzutowe do kości, gdy zniszczeniu uległo 5% - 15% struktury beleczkowej. Niekiedy, np. w przypadku przerzutów do kręgosłupa, scyntygrafia może wykazać o wiele wcześniej (do 6 miesięcy) obecność zmian przerzutowych.

W przypadku podejrzenia przerzutów do kręgosłupa i ucisku na rdzeń kręgowy przydatnym jest badanie TK lub NMR oraz mielografia.

Przerzuty do kości są niekorzystnym czynnikiem rokowniczym, ale należy pamiętać, że np. w przypadku raka piersi mediana przeżycia chorych z przerzutami tylko do kości wynosi 2 lata, zaś około 10% tych chorych żyje ponad 10 lat od stwierdzenia przerzutów do kości, które często są jedyną lokalizacją przerzutów odległych.

Nacieczenie kości

Ból spowodowany naciekaniem kości bezpośrednio przez guz nowotworowy może wynikać zarówno z podrażnienia noceptorów jak i być spowodowany uciskiem guza na nerwy przebiegające w sąsiedztwie. Powstałe zaburzenia ukrwienia mogą potęgować ból.

Ucisk guza na rdzeń kręgowy może wymagać szybkiej diagnostyki i leczenia. Do najczęściej występujących objawów należy wymienić ból pleców i bolesność uciskową. Dolegliwości bólowe nasilają się przy próbie Valsalvy. Odbarczenie rdzenia w przypadku braku objawów jego uszkodzenia (objawy motoryczne: zwiększone napięcie lub osłabienie mięśni, objawy czuciowe: utrata czucia bólu i temperatury poniżej uszkodzenia – objaw występujący rzadziej niż objawy motoryczne; dysfunkcja autonomiczna: nietrzymanie moczu i kału – objawy te mogą być początkowo niezbyt silnie wyrażone) rokuje dobrze.

W przypadku utraty zdolności chodzenia szansa na jej odzyskanie wynosi nie więcej niż 10%. Gdy leczenie rozpocznie się, gdy chory jeszcze chodzi, to w 75% ma on szansę na to, że nie utraci zdolności chodzenia. Nierozpoczęcie odpowiedniego leczenia przed upływem 24 godzin od wystąpienia objawów uszkodzenia rdzenia zazwyczaj kończy się jego trwałym uszkodzeniem. W przypadku podejrzenia ucisku na rdzeń kręgowy należy niezwłocznie podać deksametazon, wykonać badanie TK lub/i mielografię ze wskazań nagłych oraz rozpocząć radioterapię lub leczenie chirurgiczne (laminektomia).

Przerzuty nowotworu do kości

Do najczęstszych nowotworów, które mogą dawać przerzuty do kości należą m.in. rak prostaty (80%), rak płuca i rak piersi (50%), rak nerki, rak jajnika, rak tarczycy, rak żołądka. Rak prostaty daje przerzuty typu osteosklerotycznego, rak piersi i chłoniaki typu osteosklerotycznego i osteolitycznego, zaś pozostałe nowotwory zazwyczaj typu osteolitycznego.

Występowanie przerzutów osteolitycznych, przebiegających z resorpcją kości może doprowadzić do wystąpienia objawów paranowotworowych, takich jak hipercalcemia. Ogniska osteolityczne mogą doprowadzić uszkodzenia kości powodującego złamanie patologiczne. Diagnostyka obrazowa za pomocą klasycznych obrazów rentgenowskich może nie wykryć zmian patologicznych w obrębie kości pomimo występowania dolegliwości bólowych. Pomocne w tym przypadku może być badanie izotopowe (99Tc), TK (szczególnie przerzuty do kręgosłupa), NMR lub densytometria.

Leczenie należy planować w zależności od stopnia nasilenia zmian przerzutowych oraz ich ilości. W przypadku zmian pojedynczych można zastosować radioterapię, które wywiera zarówno wpływ leczniczy jak i przeciwbólowy. W przypadku 80% chorych z przerzutami do kości dochodzi pod wpływem napromieniania do zmniejszenia się dolegliwości bólowych, zaś u 50% z nich ból ustępuje całkowicie.

W przypadku zmian wieloogniskowych można zastosować farmakologiczne leczenie przeciwbólowe, biorąc pod uwagę także ewentualne występowanie zespołów paranowotworowych i zmiany biochemiczne w surowicy krwi.

Zmiany wieloogniskowe w kościach mogą być wskazaniem do zastosowania izotopu radioaktywnego strontu (89CrCl2), który działa zarówno leczniczo jak i przeciwbólowo. Ma on zastosowanie szczególnie w przypadku zmian osteosklerotycznych w przebiegu raka gruczołu krokowego.

W każdy przypadku stwierdzenia przerzutów do kości obowiązuje rozważenie zastosowania chemioterapii stosownie do typu guza pierwotnego oraz stanu ogólnego chorego.

Przerzuty do kości często powodują złamania patologiczne, które jeszcze w niedalekiej przeszłości wymagały leżenia w łóżku. Powodowało to częste występowanie odleżyn, dolegliwości bólowych, zapalenia płuc. Chorzy ci szybko umierali wśród cierpień z powodu dolegliwości bólowych i dyskomfortu wynikającego z unieruchomienia w opatrunku gipsowym. Średni okres przeżycia chorych z przerzutami do kości leczonych zachowawczo wynosił około 7 miesięcy. Zastosowanie leczenia chirurgicznego spowodowało wydłużenie życia chorych ponad trzykrotnie, pozwalając jednocześnie na poprawę komfortu życia zarówno pod względem terapeutycznym (zmniejszenie dolegliwości bólowych) jak i psychicznym (możliwość poruszania się, brak odleżyn, skupienie się na leczeniu innych dolegliwości).


Opracowanie:
dr hab. n. med. Tomasz Jastrzębski, prof. ndzw. GUMed
Klinika Chirurgii Onkologicznej
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku.

» powrót na początek strony

Obserwuj Onkonet na Facebooku

NU-MED Onkologia

reklama Grupa NU-MED

Grupa NU-MED to wyspecjalizowane placówki, w których diagnozujemy i leczymy pacjentów z chorobami nowotworowymi. Leczenie odbywa się w ramach kontraktu z NFZ. Zobacz więcej informacji.

Onkodiag – medycyna spersonalizowana w onkologii

reklama Onkodiag

Badania oparte na wnikliwej analizie tkanek pochodzących z nowotworu oraz krążących we krwi komórek nowotworowych:

  • Trublood – nieinwazyjna biopsja z analizą pod kątem diagnozy, rokowań i teranostyki
  • Celldx – głęboka analiza genomiczna nowotworu – badanie skuteczności terapii
  • Exacta – pełna analiza nowotworu uwzględniająca genomikę, immunohistochemię, immunocytochemię i chemowrażliwość żywych komórek. Badanie zaprojektuje najbardziej skuteczne leczenie
  • Chemoscale – badanie chemowrażliwości leków cytostatycznych
  • Cancertrack – monitorowanie efektów leczenia na podstawie cell-free DNA