Menu

Leczenie bólu opioidami a problem zaparć

Zaparcie w trakcie terapii przeciwbólowej lekami opioidowymi jest najczęstszym ubocznym działaniem niepożądanym i dużym problemem wśród pacjentów oddziałów onkologicznych - bowiem podstawą leczenia bólu nowotworowego jest farmakoterapia złożona analgetykami opioidowymi i lekami wspomagającymi, według zasad drabiny analgetycznej WHO. Poza działaniem przeciwbólowym, opioidy działają poprzez swoje receptory w przewodzie pokarmowym (powodują osłabienie ruchów jelit), układzie nerwowym (powodują zawroty głowy, senność, znużenie, uspokojenie, utrata apetytu, euforia, drażliwość, drgawki), układzie krążenia (obniżenie ciśnienia krwi), układzie oddechowym (zmniejszenie duszności i odruchu kaszlowego) oraz w skórze (świąd, potliwość).

Wpływ opioidów na układ pokarmowy wynika zarówno z ich działania ośrodkowego, poprzez centralny układ nerwowy, jak i obwodowego - bezpośrednio na jelitowy układ nerwowy. Hamowane są skurcze jelita cienkiego i grubego wydłużając czas pasażu treści pokarmowej. Poza tym zwiększa się wchłanianie wody ze światła jelita, co prowadzi do tworzenia suchych mas kałowych oraz zwiększa się napięcie zwieraczy odbytu, prowadząc do zalegania twardych, trudnych do wydalenia mas kałowych. W wyniku aktywacji receptorów opioidowych hamowane są również ruchy żołądka, co prowadzi do wydłużenia czasu jego opróżniania.

W przeciwieństwie do objawów z innych układów i narządów (senność, nudności, wymioty), w odniesieniu do zaparcia stolca wywołanego opioidami nie obserwuje się zjawiska tolerancji ani też tendencji do ich ustępowania wraz z czasem stosowania leków z tej grupy. Przeciwnie, częstość zaparć zwiększa się wraz z czasem trwania terapii morfiną i jej pochodnymi.

Leki z grupy, tak jak różnią się siłą działania przeciwbólowego, tak też niejednakowo zaburzają perystaltykę przewodu pokarmowego. Droga podania leków opioidowych ma istotne znaczenie w przewidywaniu ich wpływu na przewód pokarmowy. Np. fentanyl w formie plastrów w istotnie mniejszym stopniu zaburza motorykę przewodu pokarmowego niż podawana doustnie morfina, mimo, że fentanyl działa silniej i daje lepszy efekt przeciwbólowy w leczeniu przewlekłym.
Nie jest określony związek pomiędzy dawką opioidu a częstością występowania i natężeniem zaparcia. Różnice wydają się być osobnicze, indywidualne: u niektórych pacjentów już niewielkie dawki opioidów skutkują zaparciami, u innych zaś przez długi okres nie obserwuje się ich.

Niezależnie od stosowanej dawki i preparatu, zaleca się edukację pacjentów rozpoczynających terapię opioidami i profilaktykę przeciwzaparciową. Narastanie działań niepożądanych przyjmowanych preparatów wiąże się nierozerwalnie z mniejszą tolerancją terapii, pogorszeniem jakości życia pacjenta i słabszym działaniem przeciwbólowym leku - ze względu na obawę nasilenia działań po przyjęciu kolejnej bądź większej dawki leku. Istotne jest, aby w przypadku wystąpienia lub pojawienia się pierwszych objawów zaparcia, bezwzględnie zgłosić to lekarzowi prowadzącemu. Istnieje dzisiaj wiele równocześnie stosowanych sposobów łagodzących tą dolegliwość. Należą do nich chociażby zmiana dotychczasowej diety, trybu życia, włączeniu do terapii leków wspomagających, czy też zmiany jednego opioidu na inny. Warto o tym wszystkim pamiętać podczas kontaktu z lekarzem. Jeśli wiemy, że możemy wpłynąć na polepszenie jakości swojego życia, to powinniśmy dołożyć wszelkich starań zmierzających w tym kierunku.


Opracowanie:
Lek. med. Paulina Cichon


» powrót na początek strony

Obserwuj Onkonet na Facebooku

NU-MED Onkologia

reklama Grupa NU-MED

Grupa NU-MED to wyspecjalizowane placówki, w których diagnozujemy i leczymy pacjentów z chorobami nowotworowymi. Leczenie odbywa się w ramach kontraktu z NFZ. Zobacz więcej informacji.

Onkodiag – medycyna spersonalizowana w onkologii

reklama Onkodiag

Badania oparte na wnikliwej analizie tkanek pochodzących z nowotworu oraz krążących we krwi komórek nowotworowych:

  • Trublood – nieinwazyjna biopsja z analizą pod kątem diagnozy, rokowań i teranostyki
  • Celldx – głęboka analiza genomiczna nowotworu – badanie skuteczności terapii
  • Exacta – pełna analiza nowotworu uwzględniająca genomikę, immunohistochemię, immunocytochemię i chemowrażliwość żywych komórek. Badanie zaprojektuje najbardziej skuteczne leczenie
  • Chemoscale – badanie chemowrażliwości leków cytostatycznych
  • Cancertrack – monitorowanie efektów leczenia na podstawie cell-free DNA