Mechanizm bólu w chorobie nowotworowej

Ból towarzyszy większości pacjentów onkologicznych, może pojawić się na każdym etapie choroby, być pierwszym jej objawem, sygnałem progresji (dalszego rozwoju), powikłaniem ciężkiego leczenia chirurgicznego czy onkologicznego: chemioterapii i radioterapii.

Biorąc to pod uwagę, leczenie przeciwbólowe powinno być integralną częścią każdej terapii przeciwnowotworowej - ulga w cierpieniu to pierwszy, a zapobieganie destrukcyjnemu wpływowi bólu na życie chorego i jego bliskich to drugi nadrzędny jego cel.

Rodzaje bólu w chorobie nowotworowej:

• Ból spowodowany bezpośrednim - mechanicznym - wpływem nowotworu: rozrastanie się guza nowotworowego, ucisk na sąsiednie narządy, ucisk i drażnienie mechaniczne nerwów czuciowych okolicy guza, naciekanie okolicznych struktur
• Ból spowodowany toksycznym wpływem nowotworu na organizm: tworzenie się czynników prozapalnych, toksyn
• Ból spowodowany przerzutami nowotworowymi: do kości (bóle kostne), skóry (przewlekłe owrzodzenia skóry), narządów miąższowych (powiększenie wątroby), mózgu (bóle głowy w wyniku wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego)
• Bóle w wyniku wyniszczenia nowotworowego i jego powikłań: niegojące się odleżyny, zaparcia, zapalenia błon śluzowych przewodu pokarmowego, przewlekłe unieruchomienie: bóle mięśniowe, obrzęki limfatyczne, niedokrwienie kończyn
• Ból w bezpośrednim okresie pooperacyjnym: po chirurgicznym leczeniu nowotworu
• Ból w odległym okresie pooperacyjnym: przetrwałe bóle okolicy blizny, zwłóknienia tkanek po wielokrotnych zabiegach w tej samej okolicy, bóle powodujące upośledzenie przechodzenia treści jelitowej na tle zrostów pooperacyjnych
• Bóle fantomowe: po amputacjach, lokalizowane w utraconym narządzie
• Ból będący skutkiem leczenia przeciwnowotworowego i jego powikłań: np. chemioterapii (uszkodzenie nerwów obwodowych, zapalenie błon śluzowych, zespoły bólowe w przebiegu infekcji na skutek obniżenia odporności – np. zespół bólowy w przebiegu półpaśca) bądź radioterapii (uszkodzenie skóry w odpowiedzi na promieniowanie, zwłóknienia tkanek uszkadzające nerwy, popromienne uszkodzenie błon śluzowych np. odbytnicy)
• Bóle tzw. „koincydencyjne”: niezwiązane z nowotworem, jego wpływem na organizm ani też przebytym leczeniem, towarzyszące chorym z chorobą nowotworową w związku z innymi obciążeniami.

Podstawową metodą leczenia bólu u chorych na nowotwór jest farmakoterapia. Z uwagi na złożony niekiedy charakter dolegliwości, wiele mechanizmów leżących u podstaw bólu jak i czynników zwielokrotniających zgłaszane objawy, leczenie powinno być skrupulatnie zaplanowane, aby zapewnić maksymalnie adekwatną kontrolę bólu przy jak najmniej nasilonych skutkach ubocznych przyjmowanych środków.

Leczenie powinno być prowadzone według schematu „drabiny analgetycznej”, rozpoczynając od leków słabiej działających, stopniowo zamienianych na leki silniejsze, precyzyjnie dostosowane do indywidualnego rozpoznania bólu. Preparaty w terapii przewlekłej powinny być dostosowane nie tylko do rodzaju i natężenia bólu ich podatności na leczenie i skuteczności indywidualnej, ale i w korelacji z obciążeniami pozaonkologicznymi pacjenta.

Opracowanie:
Onkonet.pl