Sztuczna inteligencja pozwala diagnozować guzy jajnika

14.02.2025

Nowotwory jajnika to jedna z najczęstszych chorób onkologicznych u kobiet. Często wykrywane są przypadkowo, gdyż początkowe stadia rzadko dają wyraźne objawy. Co roku około 3,5 tysiąca Polek dowiaduje się, że ma raka jajnika – chorobę, która niestety, najczęściej diagnozowana jest dopiero w III i IV stadium, kiedy szanse na skuteczne leczenie stają się coraz mniejsze. Walka z tym "cichym zabójcą" wymaga nowoczesnych narzędzi, które pozwolą na szybsze i dokładniejsze wykrywanie nowotworu. Na szczęście, w tej trudnej walce coraz bardziej pomaga sztuczna inteligencja (AI).

W styczniu tego roku w prestiżowym czasopiśmie Nature Medicine ukazał się przełomowy artykuł pt. „Międzynarodowa wieloośrodkowa walidacja wykrywania raka jajnika za pomocą ultradźwięków sterowanych sztuczną inteligencją”. Wśród autorów publikacji znalazł prof. dr hab. n. med. Marek Kudła z Wydziału Nauk Medycznych Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Oddział Kliniczny Perinatologii i Ginekologii Onkologicznej w Sosnowcu.

Ultrasonografia przezpochwowa to kluczowa metoda wykorzystywana do różnicowania zmian jajnika – zarówno łagodnych, jak i złośliwych. Choć ta technika charakteryzuje się wysoką dokładnością, jej skuteczność zależy od doświadczenia lekarza. Niestety, w przypadku mniej doświadczonych badaczy, mogą wystąpić błędy diagnostyczne, prowadzące do opóźnień w diagnozie lub, co gorsza do niepotrzebnych zabiegów chirurgicznych.

„W diagnostyce raka jajnika używamy także markerów CA 125, HE4 oraz tzw. algorytmu ROMA. Niestety, nie są one w pełni niezawodne, ponieważ np. podwyższony poziom CA 125 może występować również w przypadku innych chorób, takich jak mięśniaki czy endometrioza” – wyjaśnia prof. Kudła.

Z tego powodu Instytut Karolinska w Sztokholmie, jedna z najbardziej renomowanych placówek medycznych na świecie, zaprosił do współpracy ekspertów z 20 klinik w 8 krajach, by sprawdzić, jak sztuczna inteligencja może wspomóc identyfikację raka jajnika na podstawie obrazów ultrasonograficznych. „Zależało nam na tym, by sprawdzić, czy sztuczna inteligencja może pomóc w uzupełnieniu oceny guza jajnika dokonywanej przez ekspertów” – mówi prof. Elisabeth Epstein z Instytutu Karolinska, liderka międzynarodowego zespołu badawczego.

Badanie, które przeanalizowało ponad 17 tysięcy obrazów USG uzyskanych od 3652 pacjentek z guzami jajnika, przyniosło obiecujące rezultaty. Modele AI okazały się zdolne do wychwycenia cech obrazów guzów nowotworowych niedostępnych ludzkiemu oku, takich, które umknęłyby nawet wykwalifikowanym ekspertom. To pozwoliło znacząco zwiększyć czułość i specyficzność ultrasonografii w diagnostyce raka jajnika.
Modele sztucznej inteligencji zaczynają przewyższać umiejętności nie tylko mniej doświadczonych lekarzy, ale w pewnym zakresie także ekspertów. Choć wciąż nie mogą one zastąpić wiedzy i doświadczenia lekarzy, w przyszłości będą stanowić nieocenione wsparcie w diagnostyce medycznej, zwłaszcza w przypadku nowotworów jajnika.

Zastosowanie sztucznej inteligencji w diagnostyce raka jajnika ma potencjał nie tylko do poprawy wyników leczenia, ale także do skrócenia czasu oczekiwania na diagnozę. Dzięki wsparciu AI możliwe jest usprawnienie pracy klinicznej i zniwelowanie problemu braku specjalistów. W nowej metodzie triage, wstępną ocenę guza wykonuje zarówno AI, jak i mniej doświadczony lekarz, a ostateczną decyzję podejmuje ekspert. Taka strategia pozwala na szybsze podejmowanie kluczowych decyzji terapeutycznych i bardziej efektywne zarządzanie przypadkami.

To pierwsze tego typu badanie, które systematycznie analizuje skuteczność sztucznej inteligencji w diagnostyce raka jajnika, porównując wyniki z ocenami lekarzy. Choć w tym badaniu oceniano jedynie obrazy ultrasonograficzne, autorzy zauważają, że uwzględnienie dodatkowych informacji klinicznych w oprogramowaniu może jeszcze bardziej precyzyjnie poprawić wyniki diagnostyczne.